Prva crkva
Uspenja Presvete Boorodice je
podignuta 1708. godine,
Sadašnji hram
je podignut od 1808-1812. godine.
Dužina mu je
45 m, širina 16 m, visina 42 m.
Najveća
vrednost u hramu je ikonostas Uroša Predića radjen 1894-1898. godine. Svodne
ikone u ulju radio je Živko Petrović iz Zemuna 1885. godine i smatraju se
najbolje sačuvani radovi toga ikonopisca. Unutrašnjost odnosno imitaciju mermera
u ulju i okvire svodnih ikona, radili su majstori iz Beča i smatraju se remek
delom te vrste.
‘’U ranije
vreme su i Perlez - varoš i Siga imali svoje srpsko - pravoslavne bogomolje, a
verovatno i u vreme formiranja nove donje Granice. Međutim, pošto se selo skoro
sjedinilo, to je i jedna od ovih bogomolja prestala da postoji, jer je u Perlezu
1797 god. bila samo jedna "huda, mala i slaba crkva ukraj sela". To je mogla
biti šanačka crkva, koja se i danas nalazi kao kapela ukraj sela na starom
mestu, ali je i Perlez - varoška bogomolja mogla biti na kraju sela prema Sigi
(sada centar), tj, na mestu gde se i sada nalazi srpska crkva. Nova zajednička
Pravoslavna crkva je sagrađena 1808 - 1811 god., pa je i ucrtana i u priloženu
skicu perleskog centra iz 1812 god., s tim što su inventari starih crkava bar
delimice preneti u nju, što bi se moglo zaključiti i po činjenici da se ovde
kasnije našlo zvono sa šanačke crkve. Taj zajednički hram i danas postoji i
posvećen je Uspeniju sv. Bogorodice. ‘’
“VELIKA GOSPOJINA – CRKVENA SLAVA
Po starom kalendaru ovaj praznik se proslavlja 15. 08. ili po novom 28. 08.
Za naš Perlez ovaj praznik ima veći značaj jer je sveti hram posvećen
Bogoroditeljki, a samim tim, presveta Djeva je i zaštitnica i molitvena
zastupnica za perležane i to i jedne i druge konfesije ( pravoslavne i
katoličke ), jer je i katolički hram posvećen Presvetoj Majci i danu
njenog začeća.’’
Ukras Perleza
je park u centralnoj zoni naselja. Park je podignut oko 1900. godine. U njemu se
nalazi desetak primeraka ginka (Ginko biloba) starih oko 80 godina. Ova vrsta je
veoma retka zato su prava dragocenost. Ostali primerci su: divlji kesten, gorski
javor, platan, srebrna lipa, koprivić, crni bor, smrča, javor negundo. Kao što
se i na slikama vidi, crkve su na obodu ovog parka.
Perlez Prema nadjenim
ostacima materijalne kulture, gde se danas nalazi Perlez, postojalo je naselje
još u doba glačanog kamena. Na mestu gde se danas nalazi Perlez, 1717. godine se
nalazilo selo Sige sa 30 kuća. Nekoliko godina kasnije, pored Sigea sa 30 kuća,
podignuto je utvrdjenje koje se zvalo Šanac. 1752. godine grof Perlas,
predsednik državne blagajne za pokrajinu Temišvar, je podigao novo selo, ispod
Šanca koje po njemu dobija ime Perlas. Prvi stanovnici ovog naselja bili su Srbi
sa Potiske i Moriške granice. 1770. godine selo je bilo središte jednog srpskog
puka. 1787. godine postaje vojni centar sa sedištem jedne divizije u ratu sa
Turcima. U vreme Madjarske bune 1848. godine bio je centar srpskog otpora u
Banatu. Godine 1910. godine Perlez je veliko selo pored Begeja sa 979 kuća i
6.190 stanovnika, gde dominiraju tri nacionalnosti: Srbi, Nemci i Hrvati. Selo
ima poštu i telegraf, Sreski sud, katastr, Sresku štedionicu, štednu zadrugu,
ispostavu Pančevačke narodne banke, ispostavu Južno-madjarske privredne banke,
parni mlin. Po završetku Prvog svetskog rata, Perlez pripada Jugoslaviji kao i
druga naseljena mesta ovog dela Banata, ali u razvoju znatno zaostaje, za jakim
regionalnim centrom Zrenjaninom, tadašnjim Bečkerekom. 1925. godine Perlez je
povezan željezničkom prugom preko Titela za Novi Sad i preko Orlovata sa
Bečkerekom i Pančevom. Sledeće godine opština dovodi električnu struju iz
Titela. U Drugom svetskom ratu Perlez je oslobodjen 4.10.1944. godine.
Kolonizacija u Perlezu je počela s proleća 1945. godine. Kolonisti su stizali u
grupama. Najveća grupa stigla je u aprilu 1945. godine. Prilikom naseljavanja
kolonista, u Perlez je došlo 123 domaćinstva. Neki su se vratili u stari kraj,
tako da je ostalo 118 domaćinstava. Kolonisti Perleza potiču iz Bosne i
Hercegovine i Hrvatske. Prema
popisu iz
2002. bilo je 3818 stanovnika .
Tekst priredio Nenad Glišić korišćenjem
različitih izvora na Internetu.
