MANASTIR MIHOLJSKA PREVLAKA - www.manastiri-crkve.com

Početna
Rotterdam Amsterdam Utrecht
Emmen
Ede
Nijmegen
Breda
Eritrea
Kalendar Sveštenstvo Ikone


Početna MANASTIRI
CRKVE Saradnici

Manastir Svetog arhangela Mihaila - Miholjska Prevlaka

Manastir je poznat po sva tri naziva iz naslova, a najčešće je u upotrebi 'Miholjska Prevlaka' da bi se razlikovala ova od Prevlake na granici sa Hrvatskom.

Prevlački manastir je više puta rušen i obnavljan, pa ga je i srpski kralj Stefan Prvovenčani zatekao 1185. g. u ruševinama i do 1219. g. obnovio kao svoju zadužbinu. U tako obnovljenom, njegov brat Sava, tada prvi Arhiepiskop srpski, osnovao srpsko - pravoslavnu episkopiju, prvu u Zeti i na Primorju, i za pokrovitelja dinastije Nemanjića kao krsnu slavu prihvatio Sv. Arhangela Mihaila. Na rang mitropolije episkopiju je podigao car Dušan aprila 1346. g. istovremeno kada je uspostavio i prvu srpsko - pravoslavnu patrijaršiju u Peći. Do tada je Miholjska metohija bila značajnija i važnija od Pećke, jer je bila i starija, a nalazila se i na isturenom mestu - na sudaru civilizacija Istoka i Zapada.

Mitropolija na Prevlaci je definitivno uništena 1452. godine. Uništenjem Prevlačkog manastira izgubljena je i njegova metohija, ali ih je nadživio Miholjski zbor. Tako mu je istorijska uloga duža nego Mitropoliji. Pripadnici Miholjskog zbora, u istorijskim spisima su nazivani: „Mitropolitini ljudi“. Vremenom je uticaj Miholjskog zbora teritorijalno polako sužavan, ali je do kraja I svetskog rata delovao na Prevlaci u Krtolima i Luštici.

Za uspostavljanje arhiepiskopije i među njenim episkopijama prve, slavne Zetske episkopije, 1219-1220. Sveti Sava svakako nije slučajno izabrao Prevlaku, drevnu svetinju, za sjedište tako važne episkopije.

Djelo cara Konstantina Velikog (274-337) označilo je prekretnicu u životu Crkve. Ne samo što su prestali progoni, već je započeto slobodno podizanje hrišćanskih bogomolja. Stalno građenje hrama oko časne trapeze ostataka hrama iz Konstantinovog doba ili ranijeg , na istom mjestu tokom vjekova, a ne na nekom povoljnijem i prostranijem mjestu na samoj Prevlaci, dokazuje da je tu veoma rano uspostavljen hram unutar rimske građevine. To je bilo, svakako, iz nekog posebno važnog razloga, možda na mjestu gdje je apostol Pavle ostavio neizbrisiv trag.

Ustanovljeno je da su na području Manastira obnovljene ili podignute neke građevine tokom IV-VI stoljeća.

Pretpostavka da se na mjestu hrama Svetog arhangela Mihaila nalazila neka iznova sagrađena bazilika nije opravdana, zbog nepostojanja uslova za podizanje tako dugačke građevine, sa dva niza stubova. Veliki hram, središte značajnog manastira, nalazio se, po svoj prilici na vrhu Stradiota.(Na tom mestu je sadašnja crkva podignuta u XIX v.)

Kako je zabilježio vizantijski car Konstantin VII Porfirogenit (913-959), Srbe, nastanjene na tle Dalmacije kao vizantijske saveznike, pokrstili su odmah sveštenici dovedeni iz Rima, u vreme cara Iraklija (610-641). Kako neki nalazi sa Prevlake ukazuju da su Srbi, odnosno Sloveni, tu i ranije bili prisutni, najkasnije od početka VII arheološka iskopavanja su nesporno pokazala da je navedeni iskaz cara Konstantina VII u osnovi tačan. Već u VII stoljeću Srbi su bili pripadnici Crkve u tolikom broju da se može kazati da su prvi hrišćanski narod među Slovenima. To se potvrđuje na osnovu arheoloških nalaza sa Prevlake, iako još nije istraženo nalazište ispod postojeće crkve.

Manastir je temeljno obnovljen negdje u prvoj trećini IX stoljeća. To je vrijeme podizanja brojnih crkvi u Boki, kao što su prvobitni Sveti Trifun u Kotoru (809. godine).... Ova izgradnja uslijedila je poslije značajnih franačkih uspjeha u pokušaju da osvoje vizantijske i srpske predjele Dalmacije: Vizantija je izgubila Istru, a na tle koje je od davnina bilo srpsko, Franci su naselili Guduščane, Hrvate i Licike. To je prinudilo Vizantiju da učvrsti svoj položaj u Boki i da se tako suprotstavi širenju Franačke crkve, i prisustvo istočne crkve ojača, između ostalog, i moštima svetitelja (Sveti Trifun).

Manastir na Prevlaci stradao je negdje sredinom IX stoljeća, u napadu Saracena (Arapa) iz Barija, kada su opljačkani Budva, Resinum, Kotor i cijela Boka. Tada su Arapi probali da uspostave u Boki i oko nje svoju koloniju. Napali su i Dubrovnik. Sudbina tadašnjih prevlačkih monaha nije ustanovljena – da li su pobijeni, zarobljeni, ili su izbjegli u neki drugi manastir. Da su mučenički okončali svoj život pokazuje okolnost da manastir nije obnovljen po protjerivanju Arapa, a manastir Svetog arhangela Mihaila bilježi se kao ruševina, tumba, odakle su vađeni kameni ukrasi i ugrađivani u druge crkve, prije svega u Kotoru.

U XII stoljeću srpske zemlje našle su se nesretno podijeljene između dvije crkve, Rimske i Konstantinopoljske. Arhiepiskopije u Baru i Splitu bile su latinskog jezika , a arhiepiskopije u Ohridu i Draču grčkog jezika. Poslije velikih vojnih uspjeha Stefana Nemanje i poslije pada Konstantinopolja u latinske ruke (u krstaškim ratovima), stekli su se uslovi za uspostavljanje nove Srpske arhiepiskopije. Pošto je postavljen za arhiepiskopa u Nikeji 1219, Sveti Sava je uz pomoć kralja Stefana Prvovjenčanog, svog brata, uspostavio arhiepiskopiju u Žiči sa još deset episkopija srpskog jezika. Među njima je, prva po časti, bila Zetska episkopija. U vrijeme kralja Stefana Prvovjenčanog, za sjedište Zetske episkopije određen je - razrušen pa obnovljen - vizantijski manastir Svetog arhangela Mihaila na Prevlaci, svakako po izboru Svetog Save. Dobro se pamtilo kakvu je ulogu nekada imao Manastir za učvršćivanje hrišćanstva među Srbima i drugim Slovenima. Slično je uspostavljena novoosnovana episkopija u manastiru Studenica Hvostanska, smještena u obnovljenom manastiru VI–X stoljeća. Prije toga su Sveti Sava i Simeon Nemanja obnovili Hilandar na ruševinama manastira iz IX stoljeća, koji su takođe srušili Arapi. On se na osoben način prožimao sa manastirom na Prevlaci. Za vrijeme cara Dušana Zetska episkopija je uzdignuta na stepen mitropolije.

Od manastira iz doba Svetog Save za sada su otkriveni saborni hram, jugozapadni ugao ispod sadašnjih konaka, i građevine između starog južnog dijela obujmnog zida i hrama.

Još iz doba Svetog Save mogao bi biti i današnji hram Svete Trojice, obnovljen u XIX stoljeću na starim temeljima.

Manastir Svetog arhangela Mihaila, utemeljen na izvornom pravoslavnom monaštvu, odmah se proslavio. Prvi episkop bio je Ilarion, jedan od najuglednijih monaha Hilandara. Za igumansko i episkopsko dostojanstvo na Prevlaci vezuje se i Sveti Arsenije Sremac. Potonji arhiepiskop, Sveti Evstatije, bio je prvo iguman Prevlački, zatim iguman Hilandara, a potom je postavljen za episkopa Zete.

Neizmjerni ugled vjekovnog manastira Svetog arhangela Mihaila na Prevlaci, držao je čvrsto na okupu pravoslavni srpski narod Boke i Zete. Slično Pećkoj patrijaršiji, manastir Svetog arhangela Mihaila sticao je svojom svetinjom nove metohije, da bi se konačno i njegova oblast nazvala Metohija. U neposrednom susjedstvu Manastira, bili su grupisani dvorci srpskih vladara, kako svjedoče još uvijek sačuvana predanja i stare zidine. U Kotoru su imali dvor kralj Mihailo i veliki župan Stefan Nemanja, manastir Podostrog izgrađen je u dvorcu kralja Stefana Dečanskog i Crnojevića, gospodara Crne Gore. Veliki konak manastira Podlastva bio je nekada dvor cara Dušana, a despot Đurađ Branković imao je dvor u sadašnjem manastiru Stanjevići. Nešto dalji su bili dvorci u Konavlima i na Obodu, a potom na Cetinju. Ovako veliko grupisanje dvorova zabilježeno je u srpskim zemljama samo oko Svrčinskog jezera, na jugu Kosova polja.

Po raspadu srpskog Carstva, Kotor se svojevoljno osamostalio, te je prihvatio vrhovnu vlast Mađarske i Bosne, a od 1420. postao je mletački grad. Vlasništvo nad Metohijom postalo je glavni cilj kotorskih plemića i građana, kao što je prisvajanje Konavala bilo cilj Dubrovčana. Ubrzo započinje otimanje manastirskih imanja. Prevlački manastir i zetski mitropoliti predstavljali su najveću prepreku ostvarivanju mletačkih osvajačkih i privrednih ciljeva. U još nedovoljno jasnim okolnostima Manastir je stradao 1420. ili nakon florentinske unije 1439. godine. Uticaj prevlačkih monaha na despota Đurđa Brankovića u njegovom stavu prema saboru u Ferari, kao i kasniji manastirski otpor u sprovođenju unije bili su, nesumnjivo, glavni razlozi uništenju Manastira. Poslije ugušenja Grbaljske pobune, 1452. godine, Prevlaka je prešla u ruke kotorske vlastele. O ovim teškim vremenima svjedoči rušenje hrama Svetog arhangela Mihaila i, kasnije, podizanje manje crkve unutar njega, od koje se danas vidi dio oltarske apside. Kako predanje svjedoči, prevlački kaluđeri su otrovani, a život u Manastiru se ugasio. Sedamdeset prevlačkih monaha mučenički su postradali.

Tokom XVI-XVIII stoljeća oblasti stare manastirske Metohije bile su pod mletačkom okupacijom, a povremeno su dospijevale pod tursku vlast. Po ukidanju Mletačke republike 1797, Boku su preuzeli Francuzi. Od 1814. do 1918. Boka je bila pod austrijskom okupacijom. I tada je Miholjski zbor čuvao uspomenu na stari Manastir. U to vrijeme u cijelom Pomorju, od Paštrovića preko Boke do Dubrovnika i dalje duž Jadranske obale, niču rodoljubive ustanove, kao što je to u Boki bila Srpska garda.

Velika dobrotvorka Manastira, kontesa Ekaterina (rodom iz Skradina), sestra savinskog arhimandrita Spiridona Sundečića, a udova konta Ilije Vlastelinovića iz Risna, odlučila je da čitav imetak uloži za spasavanje i obnovu Prevlačkog svetilišta.

Otkupila je trećinu Prevlake, sa namjerom da obnovi manastir i hram. Kada je shvatila da joj imetak nije dovoljan za ostvarenje svih zamisli, odlučila je da učini što je moguće. Obnovila je dio drevnog pirga za svoje boravište, kao i susjednu kuću za kmeta. Umjesto obnove velikog hrama, namjeravala je da na njegovim ruševinama podigne manju crkvu, ali je po savjetu prevlačkog paroha i od toga odustala. Ona je ipak podigla svoju zadužbinu - hram Presvete Trojice, na temeljima starog zdanja.

Djelatnosti kontese Ekaterine nekima se nisu sviđale. Pored mnogo ometanja, podmetanja, pakosti, bila je čak i pretučena tako nemilosrdno da je posljedice osjećala do kraja života. Na kraju, nađena je mrtva 1847. godine pod veoma sumnjivim okolnostima. Paroh prevlački je u Matici umrlih zabilježio da je Ekaterinu sahranio „na 22 ure” i to bez pogrebne pratnje. Prilikom ekshumacije njenih zemnih ostataka, 1987. godine, u predjelu stomaka pronađeno je olovno zrno ručnog vatrenog oružja.

Kontesa je za života izrazila želju da bude sahranjena uz južnu stranu oltara svoje zadužbine.

''Prvi monah zamonašen na Miholjskoj Prevlaci poslije pola milenijuma Dana 26. avgusta 2000, na Sabor Svetog arhangela Gavrila - na tradicionalni datum narodnog okupljanja na Miholjskoj Prevlaci - u manastiru je zamonašen i prvi monah poslije pet vjekova od kako je monaštvo potrovano, a manastir razoren. Zamonašio se Dragan Bogosavljević (arheolog po vokaciji), dobivši monaško ime Nikodim, svjedočeći tako o trajnoj obnovi ove svesrpske svetinje.'' (Tekst je sačinjen na osnovu tekstova o istoriji manastira sa sajta Prevlake.)

Manastir se nalazi kod Tivta, na mestu poznatom pod turističkim nazivom 'Ostrvo cveća'. Nekadašnje ekskluzivno letovalište je u zapuštenom stanju jer su u njemu bile desetak godina smeštene izbeglice.

Фото и текст обрада Господин Ненад Глишић из Будисаве код Новог Сада уредник и главни сарадник сајта.
Фото и текст обрада Славиша Т. Јовановић из Пожаревца
webmaster www.manastiri-crkve.com / www.manastiri-crkve.com /.

Српска православна Црква - Информативни портал СПЦ Холандија